Kto nie może założyć firmy w Polsce?

Polska Konstytucja gwarantuje obywatelom równe szanse w zakładaniu i prowadzeniu biznesu – jest to nadrzędna zasada swobody działalności gospodarczej. Warto natomiast wiedzieć, że istnieją od niej liczne wyjątki, a także jej ograniczenia. Mogą to być ograniczenie przedmiotowe (dotyczące wykonywania określonej dziedziny działalności, np. nakładające obowiązek uzyskania koncesji), jak i podmiotowe (dotyczące osób, które z jakiegoś formalnego powodu nie mają prawa założyć działalności gospodarczej). I właśnie na tych drugich ograniczeniach skupimy się w naszym artykule. Sprawdź, kto nie może założyć firmy w Polsce.

Osoby pełniące funkcje publiczne

Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku jasno precyzuje, że osoby pełniące funkcje publiczne nie mogą osobiście zakładać ani prowadzić działalności gospodarczej. Przepis ten został wprowadzony w celu ograniczenia ryzyka korupcji wśród urzędników państwowych. W efekcie na osoby zajmujące stanowiska wyższe i kierownicze w administracji państwowej zostały nałożone poważne ograniczenia w zakresie wynagrodzeń oraz prowadzenia takiej działalności.

Na „zakazanej” liście znajdują się między innymi:

• pracownicy urzędów państwowych zajmujący stanowiska kierownicze,
• dyrektorzy generalni, dyrektorzy departamentów, ich zastępcy oraz naczelnicy wydziałów,
• dyrektorzy generalni urzędów wojewódzkich, dyrektorzy wydziałów i ich zastępcy oraz główni księgowi tych urzędów,
• kierownicy urzędów i ich zastępcy,
• pracownicy urzędów państwowych zajmujący stanowiska równorzędne pod względem płacowym z ww. stanowiskami,
• dyrektorzy generalni NIK oraz pracownicy nadzorujący lub wykonujący czynności kontrolne z ramienia NIK,
• radcy Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej,
• Przewodniczący oraz Zastępcy Przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego,
• wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast oraz ich zastępcy, skarbnicy gmin, sekretarze gmin, kierownicy jednostek organizacyjnych gmin,
• prezesi, wiceprezesi, członkowie zarządów i skarbnicy banków państwowych,
• prezesi, wiceprezesi, dyrektorzy i ich zastępcy zatrudnieni w spółkach Skarbu Państwa.

Jak widać ograniczenia dotyczą tutaj wyłącznie osób posiadających spory zakres władzy w jednostkach administracji publicznej. Szeregowi urzędnicy nie zostali wymienieni w przytoczonej ustawie, stąd nie stosuje się wobec nich zakazu prowadzenia działalności gospodarczej.

Osoby z prawomocnym wyrokiem

Działalności gospodarczej w Polsce nie może założyć i prowadzić osoba skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwo gospodarcze lub przestępstwo skarbowe. Taki wyrok może się natomiast zatrzeć. Zanim to nastąpi osoba skazana nie ma prawa nawet wnioskować o wpisanie do rejestru przedsiębiorców, ponieważ złożyłaby wówczas fałszywe oświadczenia o niekaralności za przestępstwo skarbowe, co… samo w sobie także jest przestępstwem.

Z kolei osoby skazane za przestępstwo przeciwko ochronie informacji, przeciwko wiarygodności dokumentów, przeciwko mieniu, przeciwko obrotowi gospodarczemu i interesom majątkowym w obrocie cywilnoprawnym, przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, nie mogą pełnić funkcji członka zarządu, członka rady nadzorczej, członka komisji rewizyjnej, ani likwidatora. Taki zakaz ustaje dopiero po 5 latach od momentu uprawomocnienia się wyroku.

Ponadto sąd może zakazać danej osobie prowadzenia działalności gospodarczej w konkretnych branżach i zawodach. Taki zakaz z reguły jest ograniczony czasowo.

Osoby niepełnoletnie

Aby móc założyć firmę w Polsce trzeba mieć ukończone 18 lat. Dopiero wtedy osoba zyskuje pełnię zdolności do czynności prawnych. Należy natomiast podkreślić, że pełnoletność jest wymagana nie tylko od przedsiębiorców, ale także wspólników spółek cywilnych, wspólników osobowych spółek handlowych oraz wspólników, udziałowców i akcjonariuszy spółek kapitałowych.

Osoby ubezwłasnowolnione

Ubezwłasnowolnienie może być całkowite lub częściowe.

Osoba całkowicie ubezwłasnowolniona jest pozbawiona zdolności do czynności prawnych. Nie może zatem samodzielnie podejmować żadnych wiążących decyzji, a bez tego nie ma możliwości założenia i prowadzenia firmy. Nawet gdyby taka osoba, mająca już wcześniej działalność, po ubezwłasnowolnieniu podjęła jakąś strategiczną dla biznesu decyzję (np. zaciągnęła kredyt), to w świetle prawa byłaby ona nieważna.

Nieco inaczej wygląda to w przypadku ubezwłasnowolnienia częściowego. Tutaj osoba chcąca podejmować jakiekolwiek decyzje wymagające zdolności prawnej, za każdym razem będzie potrzebować zgody przedstawiciela ustawowego lub kuratora. Częściowe ubezwłasnowolnienie uniemożliwia założenie firmy w Polsce.

Ponadto spore ograniczenia w zakresie zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej w naszym kraju dotyczą cudzoziemców. Pełną swobodę w tym zakresie mają jedynie obywatele innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej i/lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, a także innych krajów, którzy m.in. posiadają zezwolenie na pobyt stały, są rezydentami długoterminowymi UE, posiadają zezwolenie na pobyt czasowy czy mają statut uchodźcy.