Załóż firmę na próbę! Wszystko, co trzeba wiedzieć o działalności nierejestrowanej

Działalność nierejestrowana to stosunkowo nowy twór wprowadzony na mocy ustawy Prawo przedsiębiorców. Od 30 kwietnia 2018 roku prawie każda osoba fizyczna może prowadzić działalność mającą znamiona gospodarczej, ale bez obowiązku rejestrowania firmy. Stąd też powszechnie używane określenie, że jest to „firma na próbę”. Kto i jakie korzyści odniesie z działalności nierejestrowej? Co trzeba o niej wiedzieć? To wszystko wyjaśniamy w naszym poradniku.

Czym jest działalność nierejestrowana?

Działalność nierejestrowana, nazywana także nierejestrową lub nieewidencjonowaną, to specyficzny rodzaj prowadzenia biznesu (choć słowo „biznes” jest tu z pewnością na wyrost). Polskie prawo umożliwia prowadzenie bardzo drobnej działalności zarobkowej bez konieczności oficjalnego rejestrowania firmy w CEIDG. Przed 30 kwietnia 2018 roku było to niemożliwe, co z jednej strony zmuszało wiele osób do zarzucenia dorabiania, a z drugiej sprzyjało rozwojowi szarej strefy.

Przykładowo: Ania Malinowska jest bezrobotna i wpadła na pomysł sprzedawania drobiazgów z Chin na jednym z portali aukcyjnych. Szacuje, że na początku jej obroty nie przekroczą 1000 złotych miesięcznie. Dzięki działalności nierejestrowej Ania nie musi zakładać firmy i ponosić z tego tytułu wysokich kosztów stałych, przede wszystkim opłacać składek na ZUS (do tego jeszcze wrócimy).

Działalność nierejestrowana zrywa więc z absurdem prawnym, z jakim mieliśmy do czynienia do tej pory. Polegał on na tym, że niezależnie od osiąganych przychodów, trzeba było zakładać firmę i funkcjonować na tych samych zasadach, co np. wielkie przedsiębiorstwa.

Kto może prowadzić działalność bez rejestracji?

Ustawa mówi wprost, że działalność nierejestrowa to taka, która jest prowadzona przez osobę fizyczną i z tytułu której osiąga się miesięczny przychód (nie dochód!) nieprzekraczający 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. Dodatkowym warunkiem jest nieprowadzenie działalności gospodarczej w okresie ostatnich 60 miesięcy.

Ważne!

Minimalne wynagrodzenie za pracę jest corocznie ustalane przez Radę Ministrów. W 2019 roku wyniesie ono 2250 złotych brutto.

Wynika z tego, że aby spełnić kryteria działalności nierejestrowanej, nie można przekraczać progu 1125 złotych przychodu w każdym miesiącu prowadzenia takiej działalności. Nie jest to zbyt imponująca kwota, zwłaszcza po uwzględnieniu, że „przedsiębiorca” musi od niej jeszcze odprowadzić podatek dochodowy i ewentualnie podatek VAT.

Widać zatem, że działalność nierejestrowa jest przeznaczona dla bardzo wąskiej grupy osób, które raczej tylko dorabiają do pensji, emerytury czy innego świadczenia, a nie zajmują się prowadzeniem biznesu na poważnie.

Kryterium czasowe jest oczywiste i nie wymaga szerszego wyjaśnienia. Nadmieńmy jedynie, że w ustawie znalazł się pewien wyjątek. Mówi on, że działalność nierejestrowaną mogą prowadzić osoby, które zakończyły działalność gospodarczą wcześniej niż 12 miesięcy przed wejściem w życie nowych przepisów. Jeśli więc miałeś firmę, ale zamknąłeś ją np. 1 stycznia 2017 roku, to warunek 60-miesięcznej karencji Cię nie dotyczy i możesz rozpocząć działalność nierejestrową.

Podkreślmy również, że działalność nieewidencjonowana jest przeznaczona wyłącznie dla osób fizycznych. Nie mogą z niej skorzystać spółki cywilne, podobnie jak osoby, które zamierzają prowadzić działalność wymagającą uzyskania koncesji, zezwolenia lub wpisu do działalności ewidencjonowanej.

Składki ZUS

Jak wspomnieliśmy wcześniej, osoby prowadzące działalność nierejestrową są zwolnione z obowiązku opłacania składek ZUS. Jest to ogromna zaleta, ponieważ takie osoby z miejsca oszczędzają ponad 1200 złotych miesięcznie. Nie zmienia to jednak faktu, że brak opłacania składek skutkuje powstawaniem tzw. lat bezskładkowych, co kiedyś będzie mieć odzwierciedlenie w kwocie wyliczonej emerytury. Ponadto jeśli nie opłacasz składki zdrowotnej, nie masz prawa do korzystania z publicznej służby zdrowia.

Ważne!

Jeśli w ramach działalności nieewidencjonowanej będziesz się rozliczać z kontrahentami w oparciu o umowę zlecenie, to z jej tytułu należy opłacić składki na ZUS. Dlatego korzystniejszym rozwiązaniem jest rozliczanie się na podstawie umowy o dzieło lub po prostu rachunku.

Opodatkowanie działalności nieewidencjonowanej

Ponieważ mówimy o działalności bez rejestracji, osoba ją prowadząca nie musi posiadać numeru NIP i REGON. W świetle prawa nie jest więc przedsiębiorcą. Nie ma zatem możliwości opodatkowania takiej działalności ryczałtem czy podatkiem liniowym. W grę wchodzi wyłącznie skala podatkowa.

W praktyce oznacza to, że osoba prowadząca działalność nierejestrową nie odprowadza zaliczek na podatek dochodowy, a rozlicza się z fiskusem dopiero w zeznaniu rocznym. Wypełniając PIT należy ująć przychody z takiej działalności w rubryce z tzw. innymi źródłami. Podatek wyniesie 18% lub 32%, w zależności od osiągniętego progu podatkowego.

Nieco bardziej skomplikowana jest sytuacja z podatkiem VAT. Generalnie większość osób prowadzących działalność nierejestrową nie musi być czynnymi płatnikami tego podatku, ponieważ nie ma możliwości, aby spełnili kryterium podmiotowe (sprzedaż roczna powyżej 200.000 złotych). Może jednak dojść do sytuacji, w której zadziała kryterium przedmiotowe.

Jeśli w ramach działalności nierejestrowej będziesz sprzedawać towary ustawowo podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT (ich wykaz znajdziesz w ustawie o VAT, są to m.in. metale szlachetne czy wyroby tytoniowe) lub będziesz świadczyć usługi prawnicze, jubilerskie lub doradcze, to nie unikniesz zarejestrowania się jako płatnik VAT. W takiej sytuacji będziesz zobowiązany naliczać ten podatek od każdej transakcji i rozliczać się z niego z urzędem skarbowym.

Ważne!

W niektórych przypadkach osoby prowadzące działalność nierejestrową będą zobowiązane do posiadania kasy fiskalnej. Dotyczy to sprzedawania towarów i usług objętych obowiązkiem ewidencjonowania za pomocą kasy.

Nawet jeśli w ramach działalności nierejestrowej nie podlegasz pod obowiązek posiadania kasy fiskalnej, to nadal musisz ewidencjonować swoją sprzedaż. Nie ma tutaj żadnych konkretnych wytycznych. Ważne, aby ewidencja była szczegółowa i rozpisana dzień po dniu wraz z datą oraz wartością sprzedaży. To samo dotyczy ewentualnych kosztów prowadzenia działalności, które możesz ująć w zeznaniu rocznym (muszą być ściśle związane z działalnością).

Uwaga na przekroczenie progu przychodu!

Największym zagrożeniem związanym z prowadzeniem działalności nieewidencjonowanej jest właśnie ryzyko przekroczenia dopuszczalnego progu przychodu. Wystarczy, że w danym miesiącu pójdzie Ci trochę lepiej i Twoja sprzedaż osiągnie np. 1500 złotych, a natychmiast obejmie Cię obowiązek zarejestrowania firmy w CEIDG. Będziesz mieć na to tylko 7 dni. Oczywiście automatycznie będziesz musiał zgłosić się jako płatnik składek w ZUS.

Pocieszeniem jest tylko fakt, że osoby prowadzące działalność nierejestrową, które przekroczą próg przychodu, nadal mogą skorzystać z tzw. ulgi na start, czyli zwolnienia z opłacania składek ZUS przez okres pierwszych 6 miesięcy działalności. Przez kolejne 2 lata będzie im natomiast przysługiwać tzw. mały ZUS (preferencyjne składki).

Działalność nierejestrowana rzeczywiście ma znamiona firmy na próbę. To na pewno ciekawe rozwiązanie dla osób, które mają jakiś skromny pomysł na biznes i chcą go przetestować bez ponoszenia żadnego ryzyka. Jest to również idealna opcja dla osób dorabiających do pensji czy emerytury, które nie muszą już działać w szarej strefie czy ponosić kosztów publicznoprawnych niewspółmiernych do osiąganych dochodów.