Odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych: co musisz o tym wiedzieć?

Opóźnienia w płatnościach, niestety, są standardem w biznesie. Mało który przedsiębiorca tego nie doświadczył, a dla większości jest to wręcz chleb powszedni. Wierzyciele nie są jednak bezbronni i skazani na łaskę swoich dłużników. Poza narzędziami windykacyjnymi mogą również sięgnąć po rozwiązania uregulowane przepisami polskiego prawa. Przykładem jest mechanizm nakładania odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych. Temu zagadnieniu bliżej przyglądamy się w naszym artykule.

Definicja

W transakcjach handlowych wierzycielowi przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie płatności bez potrzeby wcześniejszego wezwania. Podstawą do obliczenia tych odsetek jest procentowa stopa referencyjna Narodowego Banku Polskiego (NBP), która od 5 października 2023 roku wynosi 5,75% (jest zmienna i uzależniona od decyzji Rady Polityki Pieniężnej).

Warunki naliczania odsetek

Przedsiębiorca może domagać się odsetek ustawowych tylko wypełnieniu tych warunków:

• musiał spełnić swoje świadczenie (dostarczył towar, wykonał usługę) oraz
• nie otrzymał należnej mu zapłaty w terminie.

Maksymalna suma odsetek

W przypadku transakcji, gdzie dłużnikiem jest publiczny podmiot leczniczy, odsetki wynoszą tyle co suma stopy referencyjnej NBP plus osiem punktów procentowych. Na rok 2024 jest to 13,75%.

Dla pozostałych transakcji handlowych, gdzie dłużnikiem nie jest publiczny podmiot leczniczy, odsetki wynoszą sumę stopy referencyjnej NBP i dziesięciu punktów procentowych, co daje 15,75% na rok 2024.

Ważne jest, że w transakcjach z udziałem publicznych dłużników strony nie mogą ustalić odsetek wyższych niż przewidziane w ustawie.

Odsetki ustawowe za przedłużony termin płatności

Odsetki należą się również wtedy, gdy strony przewidują w umowach długie terminy zapłaty. Jeśli umowa przewiduje termin zapłaty dłuższy niż 30 dni (dla dłużników będących publicznymi podmiotami nieleczniczymi) lub 60 dni (dla prywatnych lub publicznych podmiotów leczniczych), wierzyciel może żądać odsetek ustawowych po upływie odpowiednio 30 lub 60 dni od spełnienia świadczenia i doręczenia faktury.

Odsetki takie naliczane są do dnia zapłaty, ale nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego. Dniem wymagalności jest termin zapłaty wskazany w umowie lub fakturze.

Przykładowo:

Jeśli w umowie termin zapłaty wynosi 60 dni, a faktyczna zapłata nastąpiła 80. dnia, wierzyciel może naliczyć:

• odsetki ustawowe od 31. do 60. dnia,
• odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych od 61. do 80. dnia.

Jeżeli umowa nie przewiduje terminu zapłaty, odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych przysługują po upływie 30 dni (dla publicznych podmiotów nieleczniczych) lub 60 dni (dla prywatnych podmiotów i publicznych podmiotów leczniczych) od momentu spełnienia świadczenia.

Badanie towaru lub usługi

Jeżeli strony ustalą w umowie zbadanie towaru lub usługi, aby potwierdzić zgodność z umową, termin ten nie może być rażąco nieuczciwy i nie może przekraczać 30 dni od otrzymania towaru lub usługi. Termin odsetek liczony jest od dnia zakończenia badania.

Zwrot kosztów dochodzenia należności

Wierzyciel ma prawo do rekompensaty, jeśli poniósł koszty odzyskiwania należności. Kwota rekompensaty zależy od wartości świadczenia pieniężnego, odpowiednio:

• 40 euro dla wartości do 5000 zł,
• 70 euro dla wartości od 5000 zł do 50 000 zł,
• 100 euro dla wartości 50 000 zł i więcej.

Wierzyciel nie musi udowadniać poniesienia kosztów, by żądać rekompensaty, która przysługuje od momentu, gdy odsetki za opóźnienie stają się wymagalne.

Ważne:

Jeżeli koszty przekroczą kwotę rekompensaty, wierzyciel może dochodzić ich zwrotu na drodze sądowej, o ile są one uzasadnione i przewyższają rekompensatę.

Jak dochodzić odsetek od zaległości w transakcjach handlowych?

Dochodzenie roszczeń wynikających z ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych odbywa się w postępowaniu nakazowym, które jest uproszczone i przyspieszone. Nakaz zapłaty, od którego nie wniesiono środka zaskarżenia, ma skutki prawomocnego wyroku.

Dokumenty wymagane do uzyskania nakazu zapłaty to:

• pozew o zapłatę,
• umowa,
• dowód spełnienia świadczenia (dostarczenia towaru lub wykonania usługi),
• dowód doręczenia faktury lub rachunku,
• dokumenty potwierdzające poniesienie kosztów odzyskiwania należności (jeśli przewyższają rekompensatę).

W przypadku braku podstaw do wydania nakazu zapłaty, wyznaczany jest termin rozprawy, a postępowanie toczy się w zwykłym trybie.

Ważne:

Pierwsze posiedzenie sądu powinno odbyć się nie później niż dwa miesiące od wniesienia pozwu lub usunięcia braków formalnych.

Podsumowanie

Odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych w pewnym stopniu mogą zabezpieczać interesy wierzycieli. Oczywiście w przypadku uporczywych dłużników nie jest to środek odstraszający, natomiast naliczenie odsetek może częściowo zrekompensować stres, jaki przeżywa wierzyciel trafiający na nierzetelnego kontrahenta.

Warto docenić to, że przepisy są stosunkowo proste i umożliwiają wierzycielom uzyskanie należnych im środków bez potrzeby wcześniejszego wezwania, a także zapewniają rekompensatę za koszty dochodzenia należności.