Wzór użytkowy – mały wynalazek alternatywą dla patentu

W dzisiejszych czasach innowacyjny pomysł to duża szansa na uzyskanie przewagi rynkowej. Rewolucyjny produkt, przełomowa myśl technologiczna to łatwy łup dla konkurencji. Warto zadbać o jego należytą ochronę. Opatentowanie pomysłu na biznes nie zawsze będzie możliwe. Istnieje szereg wymogów stawianych wynalazkom przez nasz porządek prawny. Alternatywą dla patentu może okazać się dużo łatwiejsza rejestracja wzoru użytkowego.

Czym jest wzór użytkowy?

Definicję wzoru użytkowego odnajdziesz w ustawie prawo własności przemysłowej. Jest to rozwiązanie o charakterze technicznym, które posiada kilka podstawowych cech. Przede wszystkim musi być nowe i użyteczne. Ustawodawca precyzuje również, czego ma dotyczyć techniczny charakter wzoru. Może odnosić się do kształtu (np. oprawa oświetleniowa), budowy (np. woreczek z zapięciem strunowym) albo trwałego zestawienia przedmiotów (np. panel sterowania).

Zobacz również:

• Wyszukiwarka znaków towarowych. Sprawdź czy Twoja nazwa firmy jest wolna!

Wzór użytkowy nazywany jest małym wynalazkiem.

Istnieje wiele podobieństw pomiędzy patentem na wynalazek a wzorem użytkowym. Dlatego też te drugie często nazywane są małymi wynalazkami. Oba wymienione powyżej wytwory intelektualne muszą być nowe. Oba są także technicznym rozwiązaniem określonego problemu. Zasadnicza różnica między nimi polega na tym, że wynalazki muszą mięć poziom wynalazczy, czyli być czymś na kształt błysku twórczego geniuszu.

Wzór użytkowy nie musi być tak rewolucyjny. Ważne, aby spełniał wymóg użyteczności, czyli może to być alternatywne do znanych rozwiązanie (np. kubek nie z jednym uchem a dwoma).

Wzór użytkowy musi być rozwiązaniem nowym.

Jednym z wymagań stawianych wzorom użytkowym przez prawo jest ich nowość światowa. Oznacza to, że nie ochronisz rozwiązania, które już weszło do stanu techniki. Ujawnienie przełomowego rozwiązania, chociażby przez prowadzenie sprzedaży danego produktu, czy też opisanie wymyślonej koncepcji w piśmie branżowym, zamyka drogę do rejestracji.

Oczywiście ekspert z Urzędu Patentowego, który będzie rozpatrywał Twoje zgłoszenie, może na taki dowód ujawnienia nie trafić. Może to zrobić jednak Twoja konkurencja i wzór użytkowy Ci unieważni.

Użyteczne nie znaczy lepsze.

Orzecznictwo precyzuje co należy rozumieć pod pojęciem użyteczności rozwiązania, które chcemy zarejestrować jako wzór użytkowy. Okazuje się, że użyteczność jest tutaj postrzegana jako możliwość praktycznego zastosowania. Oznacza to, że nasza koncepcja ma być funkcjonalna, ale nie koniecznie lepsza od tego, co już jest znane światu.

Z drugiej strony z ekonomicznego punktu widzenia zastrzeganie czegoś, co jest funkcjonalnie gorsze od znanego stanu techniki nie ma większego sensu.

Co oznacza techniczny charakter wzoru użytkowego?

Techniczny charakter to wymóg stawiany zarówno wynalazkom, jak i wzorom użytkowym. Rozwiązania te muszą w jakimś stopniu oddziaływać na materię. Zawsze wiążą się z określoną dziedziną techniki. Wszystkie idee, które odnoszą się wyłącznie do koncepcji logicznych nie mają zdolności patentowej (np. programy komputerowe, metody szybkiego uczenia). Nie można ich też zarejestrować jako wzór użytkowy.

Rozwiązania, które nie mają technicznego charakteru można chronić w inny sposób. O tym, jakie możesz do tego wykorzystać narzędzia prawne dowiesz się z poniższego nagrania.

Wzór użytkowy może chronić kształt...

Rozwiązanie, które chcemy zarejestrować jako wzór użytkowy może m.in. odnosić się do kształtu produktu. W ten sposób uzyskujemy ochronę na zewnętrzne ukształtowanie danego przedmiotu. Musi ono jednak spełniać określoną funkcję użytkową.

Przykładem może być innowacyjne ukształtowanie ramienia zawiasu meblowego, które ułatwia zamykanie drzwi. Natomiast jeśli chcemy chronić sam design (np. oryginalny wygląd butelki), to robi się to rejestrując go jako wzór przemysłowy. Wzór użytkowy nie chroni elementów, które pełnią jedynie funkcję estetyczną.

...konstrukcję wewnętrzną

Za pomocą wzoru użytkowego możesz chronić również części składowe, które znajdują się wewnątrz określonej konstrukcji. W takiej sytuacji należy precyzyjnie opisać wszystkie elementy i wzajemne powiązania między nimi. W ten sposób można chronić przykładowo konstrukcję silnika.

albo zestawienie kilku przedmiotów naraz.

Wzór użytkowy może przybrać także postać zestawienia przedmiotów. Ważne, aby były one połączone funkcjonalnie. Oznacza to, że sposób działania całości jest uzależniony od współpracy wszystkich elementów składowych. Przykładem zarejestrowanego wzoru użytkowego w tej formie jest zestaw symulatora strzelania.

Wzór użytkowy musi mieć trwałą postać.

Ochronie podlegają tylko wyodrębnione przestrzennie rozwiązania techniczne. Oznacza to, że przedmiot, który chcemy chronić musi dać się oddzielić od otoczenia, w którym się znajduje. W ten sposób nie będę chronione wszelkiego rodzaju koncepcje, które powstały na skutek przekształcenia środowiska naturalnego (np. kanały wodne, tunele).

Wyłączenie dotyczące patentów odnoszą się także do wzorów użytkowych.

Istnieje szereg wyłączeń, które sprawiają, że pewnych rozwiązań nie da się chronić za pomocą patentów i wzorów użytkowych. Nie uzyskasz na nie ochrony, mimo że spełniają warunki określone przez ustawę. Są to m.in. rozwiązania techniczne sprzeczne z porządkiem publicznym i dobrymi obyczajami. Nie zarejestrujesz również przedmiotu, który ma wyłącznie walory estetyczne albo jego zasada działania przeczy powszechnie dostępnej wiedzy.

Rejestrujemy wzór użytkowy – od czego zacząć?

Rejestracja wzoru użytkowego odbywa się zawsze na wniosek, który należy złożyć w urzędzie patentowym. Do wniosku musisz dołączyć precyzyjny opis wzoru użytkowego wraz ze zdjęciami. Konieczne jest również uiszczenie opłaty zgłoszeniowej.

Oceną Twojego zgłoszenia zajmuje się ekspert, który przygotowuje sprawozdanie dotyczące stanu technicznego. Następnie, po upływie 18 miesięcy, zgłoszone przez Ciebie rozwiązanie zostanie opublikowane. To jest moment na zgłaszanie sprzeciwów przez wszystkich zainteresowanych. Końcowym etapem jest ocena merytoryczna zgłoszenia i wydanie decyzji o udzieleniu bądź odmowie udzielenia prawa ochronnego.

Rzecznik patentowy Twoim profesjonalnym pełnomocnikiem

Przed wystąpieniem z wnioskiem o ochronę wzoru użytkowego, dobrze jest skorzystać z pomocy rzecznika. Przed polskim urzędem patentowym tylko on może być Twoim pełnomocnikiem. Przygotuje wszelkie niezbędne dokumenty zgłoszeniowe i przeprowadzi Cię przez całą procedurę.

Rzecznik patentowy zajmie się korespondencją z ekspertem, przypilnuje, abyś wniósł prawidłowe opłaty urzędowe i dopilnuje ustawowych terminów. Pamiętaj, że korzystając z pomocy rzecznika patentowego, minimalizujesz ryzyko odmowy udzielenia prawa ochronnego na Twój wzór użytkowy.

Zakres i czas trwania ochrony

Ochrona na wzory użytkowe jest przyznawana na okres 10 lat. Cała procedura rejestracyjna trwa w Polsce około 2,5 roku. Zakres ochrony dotyczy państwa, w którym składasz wniosek rejestrowy. Na tę chwilę nie można dokonywać zgłoszeń unijnych wzorów użytkowych. Możliwe jest jednak rozszerzenie ochrony na pewną grupę państw, które zawarły układ o współpracy patentowej (PCT). Jeśli eksportujesz swoje produkty, warto rozważyć taką opcję. Po uzyskaniu ochrony krajowej masz 12 miesięcy na decyzję w sprawie jej rozszerzenia. Po tym okresie będzie to już niemożliwe.

Dlaczego warto zarejestrować wzór użytkowy?

Nadal zastanawiasz się, czy warto ubiegać się o ochronę wzoru użytkowego? Pomyśl tylko jak dużą przewagę konkurencyjną uzyskasz. Będziesz miał monopol na innowacyjne rozwiązanie wprowadzone na rynek. Jeśli ktoś dopuści się naruszenia Twoich praw, łatwo udowodnisz, że one przysługują Tobie – po prostu przedłożysz świadectwo ochronne. Od tej chwili to na naruszycielu będzie spoczywał ciężar wykazania, że działał zgodnie z prawem. Rejestracja wzoru użytkowego to także działanie prewencyjne o ile głośno o rejestracji mówisz. Dzięki temu odstraszasz potencjalnych konkurentów przed kopiowaniem Twoich pomysłów.

Zarabiaj na wzorze użytkowym.

Rejestracja wzoru użytkowego to także okazja na dodatkowy zysk. Możesz zaproponować większym przedsiębiorcom transakcję korzystną dla obu stron. Sprzedaż wzoru użytkowego lub udzielenie na niego licencji to szansa na wyjście z tarapatów finansowych.

To właśnie przewaga konkurencyjna sprawia, że każda innowacja zasługuje na wartościową ochronę. Cały Twój wysiłek może pójść na marne, gdy nie zdecydujesz się na należyte zabezpieczenie swojego biznesu. Pamiętaj, że rozwiązania techniczne udostępnione światu (np. poprzez sprzedaż Twoich produktów), wchodzą w stan techniki. Każdy może z nich korzystać i powielać Twoje pomysły. Nie możesz dopuścić do tego, by tak się stało. Zgłoś swój wynalazek do opatentowania lub zarejestruj wzór użytkowy.